Ważne jest stwarzanie dzieciom odpowiednich możliwości pozyskiwania nowych doświadczeń. Wyśmienitą okazją do podejmowania aktywności przez każde dziecko jest zabawa. Jest ona podstawową i niewymuszoną aktywnością dziecka. Poprzez ciekawość, poznawanie świata i działanie angażujące uwagę i zmysły, dzieci rozwijają się fizycznie, emocjonalnie, intelektualnie i społecznie.
Zabawa ma moc uczenia, rozwijania i łączenia dzieci ze światem. Stanowi podstawę nauczania dzieci najważniejszych umiejętności, będących swego rodzaju fundamentem w ich fizycznym i społecznym świecie oraz podstawą zdolności poznawczych. Dynamiczna natura zabawy pobudza rozwój układu nerwowego dzięki łączeniu umysłu z ciałem. Zabawa jest także podstawą rozwoju empatii u dziecka, buduje jego umiejętności intuicyjne i kształtuje przyszłe zdolności do obdarzania uczuciami. W rozwoju zabawy tkwią korzenie mowy i wszystkich przyszłych intelektualnych osiągnięć dziecka. (za: Cieszyńska, Korendo)
Szczególnie ważna jest wspólna zabawa z rodzicami. Podczas takiej zabawy wzmacniane są więzi, poczucie bezpieczeństwa, pewności siebie, otwartości emocjonalnej. Małe dzieci potrzebują rodziców, którzy się nimi interesują, cieszą z ich postępów i wyraźnie to okazują. Potrzebują rodziców angażujących się w ich życie i rozwój. Dodatkowo rodzice mają możliwość poznania swoich dzieci, otrzymują wiele informacji na temat ich rozwoju, umiejętności, trudności i potrzeb.
Etapy rozwoju zabawy:
I. zaczyna się około 4 miesiąca życia – niemowlę ćwiczy schematy sensoryczno – motoryczne (wzorce działań, np. ruchy palców); w tym okresie dziecko czerpie przyjemność z odczuwania ruchu własnego ciała
- pokazuj dziecku i umieszczaj w polu jego widzenia atrakcyjne zabawki, wkładaj mu je w dłoń
II. zaczyna się w 6 miesiącu życia – maluch zaczyna się interesować obiektami zewnętrznymi, śledzi wzrokiem za poruszającą się zabawką, potrafi się samodzielnie bawić trzymając ją w dłoni; półroczne niemowlę nie jest w stanie samodzielnie zdobywać przestrzeni, jego poznawanie świata w zabawie jest ściśle uzależnione od stymulacji organizowanych przez otoczenie
- podawaj dziecku różne zabawki, tak by mogło je sprawnie uchwycić całą powierzchnią dłoni
III. następuje około 8 miesiąca – ważną umiejętnością na tym etapie jest formowanie się pojęcia stałości przedmiotu, czyli możliwość poszukiwania obiektu, który zniknął z pola widzenia oraz zdolność uchwycenia dwóch różnych przedmiotów w dłonie
- schowaj pod kocyk lalkę, klocek, zabawkę dźwiękową
- podaj dziecku jednocześnie dwa klocki przysuwając je do obu dłoni dziecka
IV. 10 -11 miesiąc życia – najważniejszą umiejętnością formowaną na tym etapie rozwojowym jest naśladowanie czynności
- baw się w : pa pa, kosi kosi
- przesypuj klocki z pudełka do pudełka
V. około 12 miesiąca życia – osiągnięciem tego etapu jest świadome korzystanie z narzędzi; intensywną eksplorację otoczenia umożliwia samodzielne poruszanie się
- mieszaj łyżeczką w pustym kubeczku
VI. 18 miesiąc życia – dziecko bawi się manipulując zabawkami, przedmiotami codziennego użytku, częściami ubrania
- nakładaj krążki na drążek piramidy
- wkładaj figury w otwory układanki
Na tym etapie rozwoju zabawy ważne jest dostarczanie dziecku różnorodnych materiałów.
VII. drugi rok życia – dzieci preferują zabawy konstrukcyjne, a dzięki nim ćwiczą sprawność manualną.
- nawlekaj koraliki na sznurek
- pokaż, jak ubrać lalkę
Zabawy dwulatków pokazują już preferencje płciowe: chłopcy tworzą konstrukcje z klocków, układają wagoniki dziewczynki karmią lalki, ubierają je. Maluchy w drugim roku życia jeszcze nie potrafią bawić się z rówieśnikami, nie umieją współpracować w zabawie, bawią się obok siebie, a nie ze sobą.
VIII. trzeci rok życia – pojawiają się zabawy tematyczne, rozwój zabawy tematycznej zależy od ilości i jakości interakcji malucha z dorosłym
- baw się z dzieckiem w zabawę w gotowanie, w sklepie, u mechanika
IX. czterolatki – w dalszym ciągu preferują zabawy tematyczne, chętnie bawią się w odtwarzanie różnych zawodów
- baw się w odgrywanie ról
X. 5-6 rok życia – na tym etapie ważne jest zrozumienie reguł językowych proponowanych zabaw oraz świadome przystosowanie do nich swoich reakcji
- graj w planszówki
Zabawy z regułami to świetne ćwiczenie zasad posługiwania się językiem i stosowania się do norm społecznych.
Zabawa jest bardzo ważną aktywnością w życiu dziecka. Pozwala mu na radosne spędzanie czasu, ale i jest niezwykle cennym doświadczeniem. Należy doceniać zabawę, dostarczać dziecku różnorodnych bodźców, aby mogło się ono wszechstronnie rozwijać. Ale należy też pamiętać, że zabawę, nawet jeżeli będzie miała uczyć pewnych umiejętności, zawsze traktujemy jak zabawę.
oprac. EMILIA FOCHT – pedagog, terapeuta integracji sensorycznej i wczesnego wspomagania rozwoju