ZABURZENIA ZE SPEKTRUM AUTYZMU to grupa złożonych zaburzeń neurorozwojowych, charakteryzujących się znacznymi trudnościami w interakcjach społecznych i komunikowaniu się oraz występowaniem ograniczonych, powtarzanych, stereotypowych wzorców zachowania i zainteresowań.
W Polsce, zgodnie z Międzynarodową Statystyczną Klasyfikacją Chorób i Problemów Zdrowotnych ICD-10, opracowaną przez Światową Organizację Zdrowia, zaburzenia te określamy jako całościowe zaburzenia rozwojowe i wyróżniamy wśród nich przede wszystkim:
- Autyzm,
- Zespół Aspergera (ZA),
- Autyzm atypowy.
Objawy całościowych zaburzeń rozwojowych dotyczą trzech sfer rozwoju:
Komunikowania się – osoby z ASD przejawiają ograniczoną zdolność do komunikacji lub jej brak, mają trudności w spontanicznym wykorzystywaniu sygnałów niewerbalnych do komunikacji, mogą stosować echolalie, czyli automatyczne powtarzanie, bezpośrednio lub z odroczeniem, usłyszanych słów, zdań lub fraz, mogą mieć problemy z intonacją, tempem i rytmem wypowiedzi oraz z rozumieniem metafor, humoru, przysłów i innych niejednoznacznych komunikatów.
Relacji społecznych – osoby z ASD przejawiają ograniczoną zdolność do odwzajemnienia, dzielenia z innymi uczuć i zainteresowań, mają trudności w nawiązywaniu relacji z innymi, rozumieniu kontekstu w różnych sytuacjach społecznych oraz przestrzeganiu reguł społecznych. Osobom z ASD nie brakuje motywacji i chęci do nawiązywania relacji, ale brakuje im umiejętności niezbędnych do tworzenia bliskich związków i efektywnej współpracy.
Zachowania, aktywności i zainteresowań – sztywne wzorce zachowania u dzieci z ASD mogą występować w postaci prostych stereotypii ruchowych („trzepotanie dłońmi”), schematycznych zabaw (układanie przedmiotów w rzędy), obsesyjnego przestrzegania stałych zasad wykonywania czynności, oporu wobec zmian w otoczeniu, wąskich i nasilonych zainteresowań (np. gromadzenie informacji na temat dinozaurów, pociągów czy fascynacja wzorami matematycznymi) oraz braku elastyczności w zachowaniu.
Wiele osób z zaburzeniami ze spektrum autyzmu ma również trudności w zakresie funkcjonowania zmysłowego, związane z nadwrażliwością lub zbyt małą wrażliwością na bodźce sensoryczne (dotykowe, wzrokowe, słuchowe, etc.).
DIAGNOZA
Wyraźne objawy autyzmu uwidaczniają się przed trzecim rokiem życia.
Wskaźniki zagrożenia zaburzeniami ze spektrum autyzmu to:
- brak reakcji na imię,
- osłabiony kontakt wzrokowy,
- brak uwspólnienia uwagi,
- brak wskazywania informacyjnego,
- brak lub ograniczona zabawa „na niby”,
- brak prawidłowego rozwoju mowy lub regres mowy,
- brak typowych relacji z rówieśnikami.
Diagnoza całościowych zaburzeń rozwojowych:
- Wielospecjalistyczna: psychiatra i psycholog oraz, w zależności od potrzeb, inni specjaliści: pediatra, logopeda, neurologopeda, neurolog, pedagog.
- Podstawowe metody w diagnozie: wywiad z rodzicem, obserwacja zachowania dziecka, protokoły diagnostyczne/skale, informacje na temat funkcjonowania dziecka w przedszkolu/szkole.
KIEDY UDAĆ SIĘ DO SPECJALISTY? JAK NAJSZYBCIEJ!
Diagnoza – po co?
- uzyskanie potrzebnych dokumentów – opinii, orzeczeń w celu uzyskania BEZPŁATNEGO wsparcia,
- WCZESNA DIAGNOZA to możliwość podjęcia WCZESNEJ TERAPII i odpowiedniej EDUKACJI,
- ZROZUMIENIE dziecka.
Ważne dokumenty:
- opinia o potrzebie wczesnego wspomagania rozwoju (dla dzieci niepełnosprawnych, do podjęcia obowiązku szkolnego) – Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna,
- orzeczenie o potrzebnie kształcenia specjalnego – Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna,
- orzeczenie o niepełnosprawności – powiatowe zespoły do spraw orzekania o niepełnosprawności.
WSPARCIE OSÓB Z ZABURZENIAMI ZE SPEKTRUM AUTYZMU
Podstawowym narzędziem wsparcia dla osób z ASD jest drugi człowiek, pomagający w zrozumieniu siebie i otaczającego świata.
Metody stosowane w terapii osób z autyzmem to działania wspomagające rozwój mowy, w tym wprowadzenie komunikacji alternatywnej/wspomagającej (AAC), trening umiejętności społecznych, stymulacja sensoryczna, wykorzystanie wizualnych środków przekazu.