Oddychanie jest najbardziej naturalną czynnością fizjologiczną, niezbędną do życia. Prawidłowe oddychanie potrzebne jest do poprawnego mówienia. Dziecko powinno wdychać powietrze przez nos, a wydychać przez usta – taki tor oddechowy prowadzi do prawidłowego rozwoju i funkcjonowania aparatu artykulacyjnego.
Ćwiczenia oddechowe mają na celu pogłębienie oddechu, wydłużenie fazy wydechowej, rozruszanie przepony, a także zapobieganie arytmii oddechowej. Mają szereg zastosowań i można je użyć u każdego dziecka, w zależności od jego potrzeb. Ćwiczenia oddechowe oprócz funkcji odprężającej, mają przede wszystkim znaczenie w chorobach układu oddechowego i chorobach nerwowo-mięśniowych oraz w nieprawidłowych wzorcach oddechowych.
Prawidłowy, pełny oddech to lepsze funkcjonowanie mowne, lepiej dotleniony mózg i tym samym lepsze myślenie. To również lepiej dotlenione organizmy wewnętrzne, które dzięki temu lepiej funkcjonują. Spokojny, długi oddech to także doskonałe ćwiczenie relaksacyjne. Bez umiejętności prawidłowego, spokojnego, wyrównanego oddechu nie jest możliwe wykonanie pełnego relaksu czy rozluźnienia. Głębokie, regularne oddychanie zwiększa pojemność płuc dziecka, wpływa na rozwój aparatu mowy oraz pomaga w nauce regulacji emocji.
Stosując ćwiczenia oddechowe dzieci uczą się właściwej regulacji wdechu i wydechu w czasie mówienia. Szczególną trudność sprawia dziecku właściwe gospodarowanie powietrzem, np. w czasie wygłaszania wiersza lub w czasie napięcia nerwowego. Wówczas pojawiają się niepoprawne artykulacje na wdechu.
Wiele ćwiczeń oddechowych jest bardzo prostych i można je wykonać w domu, bez specjalistycznych przedmiotów bądź pomocy terapeutycznych, a jedynie podczas zabaw z rodzicami.
Przykładowe ćwiczenia i zabawy oddechowe i relaksacyjne:
- Ćwiczenia wdechu i wydechu przeponą w pozycji stojącej i siedzącej;
- Ćwiczenia wdechu i wydechu przeponą z równoczesnym podnoszeniem i opuszczaniem rąk,
- Ćwiczenia przepony – naśladowanie śmiechu różnych ludzi; – kobiety ha-ha-ha – mężczyzny ho-ho-ho – chłopca ha-ha-ha (hałaśliwie) – dziewczynki hi-hi-hi (piskliwie);
- Ćwiczenia wdechu i wydechu – przy wdechu głowa uniesiona, przy wydechu głowę opuszczamy;
- Dmuchanie baniek mydlanych;
- Dmuchanie na zawieszone na nitkach małe elementy, starając się różnicować siłę wydechu;
- Zawody statków– do miski napełnionej wodą wkładamy łódki wykonane z papieru. Dzieci przesuwają łódkę używają siły wydychanego powietrza. W zabawie zwycięża to dziecko, którego łódka najszybciej przepłynie jedno okrążenie;
- Dmuchanie na pocięte paski papieru, kłębuszki waty, wiatraczki;
- Dmuchanie na świecę tak, aby nie zgasić płomienia;
- Chłodzenie gorącej zupy na talerzu – dmuchanie ciągłym strumieniem;
- Zielony autobus – ćwiczenie wydłużające oddech – wypowiadamy po kolei zdania, od najkrótszego do najdłuższego. Staramy się nabierać tyle powietrza, aby wystarczyło na wypowiedzenie zdania na jednym oddechu:
– Zielony autobus.
– Zielony autobus jedzie.
– Zielony autobus jedzie ulicą.
– Zielony autobus jedzie ulicą i skręca.
– Zielony autobus jedzie ulicą i skręca w prawo.
- Dzieci siedzą przy stolikach, nogi swobodnie oparte całymi stopami o podłogę, dłonie leżą na udach, tułów wyprostowany. Na stoliku kładziemy lekką piłeczkę, np. pingpongową, bądź watkę. Zadaniem dzieci jest dmuchanie w piłeczkę tak, aby była cały czas w ruchu i nie spadła.
- Huśtawka dla misia – dziecko kładzie się w wygodnej pozycji na plecach. Jedną dłoń kładzie na klatce piersiowej, a drugą na brzuchu. Stara się wyczuć, jak brzuch unosi się podczas wdychania powietrza i opada podczas wydechu. Następnie kładziemy na brzuszku dziecka ulubionego misia i obserwujemy jego kołysanie.
- „Jestem chmurką” – dziecko kładzie się na plecach, zamyka oczy i wyobraża sobie, że jest chmurką. Rodzic czyta dzieciom spokojnym i cichym głosem opowiadanie o chmurce: „Wyobraź sobie, że jesteś miękką chmurką, która płynie po błękitnym niebie, a delikatny wietrzyk przesuwa Cię w różne strony. Cieplutkie promyki słońca ogrzewają Cię, a obok Ciebie przelatują ptaszki. Czujesz się radośnie, bezpiecznie i szczęśliwie. Jest Ci dobrze… A teraz otwierasz oczy i przestajesz być chmurką”. Dziecko oddycha spokojnie i głęboko, co pozwala mu się wyciszyć i odprężyć.
oprac. KAROLINA KACZMAREK – logopeda, pedagog