W literaturze na temat zaburzeń ze spektrum autyzmu (ASD) , materiałach dostępnych w sieci, w naszych opiniach o funkcjonowaniu dzieci często pojawia się hasło „teoria umysłu” . Osoby z zaburzeniami ze spektrum autyzmu mają mniejsze lub większe trudności w zakresie teorii umysłu. Takie trudności mogą przejawiać również dzieci z innymi zaburzeniami neurorozwojowymi, na przykład z ADHD.
Czym jest teoria umysłu i jak ją ćwiczyć z małymi dziećmi?
Teoria umysłu to zdolność do rozumienia stanów umysłowych własnych i innych ludzi w celu przewidywania ich zachowań.
Deficyty w zakresie teorii umysłu są podstawą dla trudności społecznych osób z ASD. Osoby z ASD mają mniejsze lub większe trudności z rozumieniem myśli i uczuć własnych oraz innych osób, szczególnie jeśli inne osoby mają odmienne myśli i uczucia od ich własnych.
!!! Teoria umysłu to zdolność do „czytania w umyśle”,
czyli wyobrażenia sobie tego,
co ktoś przeżywa lub myśli.
Wypowiedzi osób z autyzmem związane z teorią umysłu
„Bardzo trudno jest mi osądzić zamiary innych ludzi wobec mnie, nie umiem ocenić, na ile być wobec nich otwartym, zwłaszcza emocjonalnie”
Z czym wiążą się deficyty w teorii umysłu?
Zrozumienie zachowań społecznych – trudności dotyczą rozumienia zachowań innych ludzi, ich przyczyn (motywacji), pragnień, potrzeb.
Zrozumienie komunikacji – trudności obejmują rozumienie metafor, żartów, ironii, a także dosłowne rozumienie komunikatów.
Oszukiwanie – trudności obejmują umiejętność odróżniania prawdy od kłamstwa i rozumienia, na czym polega udawanie.
Empatia – trudności obejmują umiejętność wnioskowania na temat uczuć drugiej osoby.
Autorefleksja – trudności dotyczą rozumienia własnych emocji, rozpoznania przyczyn własnego zachowania, źródła swojej wiedzy „Wiem, że dziś są urodziny taty, bo mama mi powiedziała”.
Dlaczego u osób z ASD występują deficyty w zakresie teorii umysłu?
- Inne funkcjonowanie mózgu: szczególnie w obszarach korowych.
- Zaburzenia procesu hamowania związane ze zdolnością dokonywania selekcji informacji – dzieci z autyzmem mają mniejszą zdolność selektywnej uwagi, co wpływa na proces społecznego uczenia się – zwyczajnie mówiąc: dziecko ma trudności z wyizolowaniem ważnych społecznie bodźców z mniej istotnego kontekstu.
Teorię umysłu można ćwiczyć – propozycje ćwiczeń teoria umysłu – ćwiczenia
oprac. SYLWIA WALERYCH – psycholog, psychoterapeuta poznawczo-behawioralny